Zelforganisatie in de zorg branche én financieel zwaar weer. Dat is een hachelijk avontuur! Toch lukte het Zorgcentra de Betuwe om de omslag te maken naar zelforganiserende teams. Ruth Maas, enig lid van de Raad van Bestuur bij Zorgcentra De Betuwe, stuurt op vertrouwen, verbinding en vakmanschap. Samen met twee directeuren vormt zij het management. De 900 medewerkers en 600 vrijwilligers zijn verdeeld over 9 locaties in Buren, Culemborg, Nederburen en Tiel. De zorg variëert van thuiszorg, intramurale zorg en therapie. De site spreekt van Zorgcentra De Betuwe, Thuiszorg De Betuwe en Behandelcentra De Betuwe.
Zelforganiserende teams
In totaal werken er zo’n 65 zelforganiserende teams om de kwaliteit van zorg hoog te houden. Dat ging niet van een leien dakje, vertelt een afvaardiging van De Betuwe op het Grootste Kennisfestival van Nederland. Op dit festival kom ik hen tegen bij een presentatie. Zelf heb ik ook twee lezingen gegeven op het festival. Een over zelforganisatie en een over werkgeluk op de 1,5 meter. Dat brengt het geluk met zich mee dat ik ook andere presentaties kan zien die dag. En aldus stuit ik ondermeer op Monique Steehouwer (verpleegkundige en praktijkopleider) en Urselien de Ridder, assistent vakgroep fysiotherapie.
Werkgeluk in de kwaliteit van zorg
In 2014 was de kwaliteit van zorg ver onder de maat, vertellen de presentatoren. De organisatie komt in financiële gevarenzone. Het roer gaat om, besloot Maas. Door de managers uit de organisatie te halen, komt er ruimte voor zelforganisatie. Maas begon – ondanks maandenlange twijfel – haar verhalen op de verschillende locaties te vertellen.
Terugblikkend op deze periode vertelt Urselien de Ridder dat het in het begin erg zoeken was, dat nu het werkgeluk merkbaar is toegenomen. De vrijheid die ze heeft om te doen wat ze denkt dat goed is, zorgt voor meer voldoening en tevredenheid. Zo maakte ze als fysiotherapeute beweeggroepjes voor ouderen en liet ze een standaard concept los om haar cliënten een voor een een half uurtje in te plannen voor een behandeling. Zelfs als je wilt meelopen om eventueel te werken bij Zorgcentra de Betuwe, kan je al mailen naar werkplezier@stzb.nl. En onder Collega’s aan het woord is een hele testimonials te vinden van video’s en foto’s die werkplezier uitstralen.
Gelukscompetenties voor werkgeluk
Uit de reportage over Zorgcentra De Betuwe (Slow Management Magazine, 2020) kunnen al meteen een aantal gelukscompetenties worden gedestilleerd. Om maar een paar te noemen*:
Spelen: er zijn “functionele feestjes”. Skippen wat zinloos was als dit niet bijdroeg aan de bewoner op nummer 1, zoals het bijhouden van de vele lijstjes. Je doet wat je leuk vindt.
Out-of-the-box denken: “Overstappen van hoe het hoort naar wat ik denk dat goed is”.
Persoonlijk Leiderschap: “Ik heb vanaf het begin een groot vertrouwen gehad. Hier werken allemaal volwassen mensen die prima hun vak uitoefenen, met een groot verantwoordelijkheidsgevoel.” En: “Vroeger werd er gezeurd en geklaagd over wat ze daarboven allemaal bedachten. Nu ben je zelf aan zet.” Of: “Een manager kwam vroeger vooral langs als het misging.” Nu de mensen rechtstreeks naar hen toekomen, wordt het samen opgelost.
Excelleren met gemak: “Het uitgangspunt is dat iedereen het steeds beter probeert te doen voor zichzelf en het werk, en dat iedereen zijn vak bijhoudt op zijn eigen wijze.”
Communitybuilding: Naast functionele feestjes zijn er plenaire organisatie-overleggen waar grote en kleine besluiten vallen. Iedereen die kan en wil, mag meedoen met dit overleg. En in plaats dat de OR iedere zes weken aanschuift bij de directie om het vele papierwerk door te spitten, schuiven OR leden aan bij projecten, scrum teams en kijkt mee bij een beoordelings- en waarderingsproject. Ook leden van de Raad van Advies laten de vergaderstukken meer los om meer ruimte te maken voor het meewerken en mee-eten in de huizen. De website van Zorgcentra De Betuwe schrijft: “We vormen samen een leefgemeenschap waarin iedereen erbij hoort. Iedereen is gelijkwaardig en uniek.”
Alignment: “Zorg goed voor onze kwetsbare ouderen. Dat is de leidraad die geldt als hoofdvraag vanuit de samenleving. Waarden zijn “liefdevol” en “rentmeesterschap”.
Teamcoaching bij zelforganisatie
Met een teamcoach dachten zes voorlopersteams na over een nieuwe manier van werken. Andere teams volgden.
Het organogram van Zorgcentra De Betuwe laat geen harkje zien, maar een cirkel. In het midden staat de client, omgeven door de zorgteams, vrijwilligers, maar ook familie en mantelzorgers. Wat opvalt is dat zij worden omhuld door een schil van (team)coaches. Deze teamcoaches worden ingebed door een ring van het management team. Dit managementteam bewaakt deze structuur waarin de medewerkers worden bijgestaan door een team van coaches.**
De teamcoach: het zelfoplossend vermogen vergroten bij frustraties en conflicten
Ruth en Monique benadrukken dat de teamcoaches een belangrijke rol hebben om de teams te helpen met elkaar het gesprek aan te gaan. Juist in de samenwerking bij zelforganisatie is het zaak om frustraties en conflicten niet onder het tapijt te schuiven.
Bijzonder is de filosofie dat iedereen is met elkaar verantwoordelijk is voor goede zorg. Je kunt elkaar dus aanspreken vanuit welke positie dan ook, zorgmedewerker, staf of management. De teamcoaches ondersteunen waar nodig.
Vanuit het Rijnlands denken is de filosofie dat het eigenaarschap van de zorg ligt bij de mensen van de zorg, licht Ruth toe. “Zij zijn van de zorg en het is van hun. De kwaliteit van zorg wordt gemaakt in het contact tussen cliënt en medewerker. De rest van de organisatie moet dan ook erop gericht zijn hen te ondersteunen om de best mogelijke zorg te bieden. Dat is in handen van degenen die de zorg leveren.” Ook Monique ondersteunt dit gedachtegoed. Voor haar zijn de slogans “Wie het weet, mag het zeggen” en “Wie het ziet, is aan zet,” nog steeds aansprekend.
Financiële uitdagingen
Ondanks dat de Inspectie voor de Gezondheid inmiddels spreekt van zeer professionele en een management dat goed stuurt op kwaliteit, kwam Zorgcentra De Betuwe in 2017 alsnog in een financieel lastige periode. Hoe ze dat hebben opgelost, kan je beluisteren in de volgende aflevering van De Chief Happiness Officer Podcast (op dit moment in de maak).
Wil je eerdere podcasts beluisteren over zelforganisatie en werkgeluk? Kijk dan op https://trainjegelukscompetenties.nl/podcast
*bron uitspraken: Slow Management, nr 47, 2020
** bron: https://www.zorgcentradebetuwe.nl/ouderen/over-ons/hier-staan-we-voor/organogram, d.d. 3 november 2020
